NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ عَبْدِ
الْعَزِيزِ
بْنِ أَبِي
رِزْمَةَ
أَخْبَرَنِي
أَبِي
حَدَّثَنَا
عُبَيْدُ
اللَّهِ
أَبُو الْمُنِيبِ
الْعَتَكِيِّ
عَنْ ابْنِ
بُرَيْدَةَ
عَنْ أَبِيهِ
أَنَّ النَّبِيَّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
جَعَلَ
لِلْجَدَّةِ
السُّدُسَ
إِذَا لَمْ
يَكُنْ
دُونَهَا
أُمٌّ
(İbn Büreyde'nin) babasından
rivayet ettiğine göre:
Nebi (s.a.v.) daha
aşağısında ana olmamak şartıyla nine için (mirastan) altıdabir (pay) tahsis
etmiştir.
İzah:
Bilindiği gibi ölünün
annesi ölüye nisbetle ölünün ninesinden yanı annesinin annesinden daha aşağıda ve
oluye daha yakındır. Bu bakımdan Peygamber efendimiz ölünün annesi yoksa nineye
altıdabir hisse vermişse de ölünün annesi bulunduğu zaman nineyi mirastan düşürerek
onun alacağı altıdabir hisseyi anneye vermiştir. Çünkü anne ölüye nineden daha
yadındır. Bu uygulama ölünün anne tarafından olan ninesi için geçerli olduğu
gibi, baba tarafından olan ninesi için de geçerlidir. Ölünün yakınlık derecesi
aynı olan iki ninesi varsa, bu pay ikisi arasında eşit olarak bölüştürülür.
imam Serahsi'nin
açıklamasına göre, ölünün annesinin bulunması halinde anne tarafından olan
nine mirastan düştüğü gibi, baba tarafından olan nine de düşer. Baba tarafından
olan (babasının annesi babanın annesinin annesinin annesinin annesi gibi
nineler... Ölünün babasıyla veya dedesiyle birlikte bulunduklarında mirastan
düşerlerse de bunlardan ölünün babasının annesi, ölünün dedesiyle birlikte
bulunduğu zaman mirastan düşmez. Çünkü ölünün babasının annesi, ölü ıûn
dedesinin karısı olduğundan bunların her ikisinin de ölüye yakınlık crreceleri
eşittir. Bu bakımdan biri diğerine tercih edilemez.
İmam Şaranî'nin
açıklamasına göre, ölünün babasının annesi ölünün babası ile bulunduğu zaman
mirastan bir pay alamaz. İmam Ebû Hanife (r.a.) ile İmam Malik ve İmam Şafiî
(r.a.) bu görüştedirler. İmam Ahmed'e göre ölünün babasının annesi babasıyla
birlikte bulunduğu zaman mirastan altıda bir pay alır. Eğer ölünün annesi de
hayatta ise bu payı nine ile anne eşit olarak paylaşırlar. Netice olarak Hanefi
mezhebine göre ninenin iki hali vardır:
1. Sakıt olmadıkları
takdirde bir olsun fazla olsun altıdabir alır ve aralarında paylaşırlar.
2. Şu durumlarda
nineler sakıt olurlar.
a. Ana ile beraber
bulundukları zaman ister ana ister baba tarafından olsun netice aynıdır. Bu
durumda mirastan düşerler.
b. Baba ve dededen
nineler baba ve dede ile beraber bulundukları zaman,
c. Derece itibariyle
yakın olan nineler, uzak olanları mirastan düşürür.